[NB in de oorspronkelijke versie van dit NRC-stukje is een fout geslopen in de opgave. Hieronder de juiste opgave. Ook is de spelling van Lubotsky veranderd. BvW]

Doe de Mansi-test

BRUNO VAN WAYENBURG

In Leiden is deze week een internationale taalkundewedstrijd voor scholieren. Wat betekent 'nolsat nopel xot' in het Mansi?

Spreekt u toevallig Mansi, de taal van een Siberisch jagers- en vissersvolk, met drieduizend sprekers? Kunt u zich redden in Tzotzil, Lango, Yoruba of het oud-Litouws?

Vermoedelijk niet, en dat geldt ook voor de 52 scholieren uit negen landen die gistermorgen een collegezaal in een Leids universiteitsgebouw inschuifelen om zich zes uur lang te buigen over lastige taalvragen. De derde internationale Taalkunde Olympiade, een taalkundewedstrijd voor scholieren, is dit jaar in Leiden.

Op de collegebanken staan de waterflesjes klaar. Er wordt alleen gefluisterd, blikken zijn gespannen. Een meisje telt heel zorgvuldig haar vijf witte velletjes papier. "Voor iedere opgave een", stipuleert taalkundige en organisator Ivan Derzjanski voor het werk kan beginnen.

De Taalkunde Olympiade, naar het model van internationale scholierenwedstrijden in exacte vakken, dateert uit het Moskou van de jaren zestig. Nog altijd worden dit soort wedstrijden in Rusland zeer serieus genomen. Een goede prestatie kan helpen bij de toelating tot universiteiten, en het team uit St. Petersburg heeft speciale taalkundelessen gevolgd, en oefent wekelijks opgaven.

Ook de rest van Oost-Europa is sterk vertegenwoordigd. Naast twee Nederlandse en een Fins team (met vier scholieren) doen er teams mee uit Bulgarije, Estland, Letland, Litouwen, Polen, Rusland, Roemenie en Servie.

Twee uur na de start komt Maria Vasiljeva (16) uit St. Petersburg al na twee uur stralend de zaal uit. "Ik heb maar vierenhalve opgave gedaan, meer wist ik gewoon niet", zegt ze. Maria houdt van wiskunde en talen. Een prijs zou mooi zijn, maar niet echt broodnodig, omdat ze liefst lerares zou worden. Geen taalkundige? Ze moet hard lachen. "Te saai."

Sanne Kalkman (20) uit Amsterdam, die nog niet weet of ze iets met taal gaat studeren, heeft "een aantal opgaven redelijk gedaan - tenminste, ik heb een oplossing ingevuld". Alleen de vraag waarin betekenissen gekoppeld moesten worden aan uitdrukkingen uit de Afrikaanse taal Lango heeft ze blanco gelaten.

In de nazit klaagt bijna iedereen over de moeilijkheidsgraad: de eerste vraag, een decoderingsoefening met een vertaalde tekst in de Mexicaanse indianentaal Tzotzil, was vooral veel werk, en de vraag over het bizarre telsysteem van het Mansi was lastig. Maar de genadeslag was de slotvraag over Litouwse accenten in zelfstandige naamwoorden, waarin en passant een belangrijke ontdekking van de negentiende-eeuwse taalkundige Ferdinand de Saussure overgedaan moest worden.

Toch is het te doen, verzekert Alexander Lubotsky, Leids hoogleraar taalkunde, initiatiefnemer, en bedenker van de vraag. "We geven precies genoeg informatie om het op te kunnen lossen. Verder is eigenlijk geen voorkennis vereist. Het is puur puzzelen."

Dat verklaart misschien waarom het Nederlandse team vorig jaar zonder veel voorbereiding de eerste plaats kon halen, en waarom beta's het vaak goed doen. "Als je in de wildernis zit met een informant aan wie je niet kunt vragen om even de grammaticaregels op te noemen, moet je ook zelf op zoek naar patronen", zegt Lubotsky. Morgen, bij de groepsopdracht, zullen de teams bij wijze van primeur met geluidsopnamen moeten werken, om deze 'wildernis'-situatie zoveel mogelijk na te bootsen, verklapt hij alvast. "Dat wordt nog hard werken."

Opgave 3 (door Ivan Derzjanski, de notatie is vereenvoudigd):

Hierbij enkele Mansi-telwoorden: 8: nollow, 15: atxujplow, 49: atlow nopel ontellow, 50: atlow, 99: ontelsat ontellow, 555:xotsatn xotlow nopel at, 900: ontellowsat, 918: ontellowsat nollowxujplow.

Vertaal: atsatn at, nolsat nopel xot, ontellowsatn ontellowxujplow, 58, 80, 716.

Antwoord: 405, 76, 819, xotlow nopel nollow, nolsat, nollowsatn xotxujplow.