HEADLINE: Geen nieuws uit Stockholm
; OP EERSTE EUROSCIENCE FORUM KLINKT VEEL GEKLAAG
BYLINE: BRUNO VAN WAYENBURG
BODY:
Het eerste Euroscience
Open Forum, vorige week in Stockholm en naar beproefd
Amerikaans recept, telde 1800 deelnemers. Het publiek reageerde aarzelend. 'Is
het niet saai op de zuidpool?'
GEK WORDT klimaatdeskundige Will Steffen ervan, journalisten
die voor hun televisiedebat zo nodig een 'gebalanceerd' verhaal willen, en dus
altijd die ene broeikas-scepticus uitnodigen, met een
niet-representatieve welles-nietes-discussie tot
gevolg.
Steffen spuwt zijn
gal op de 'X-change', het dagelijkse afsluitende
uurtje verbaal sparren op EuroScience Open Forum
2004, een bijeenkomst over wetenschap die vorige week in Stockholm plaatsvond.
Voorgezeten door de rap van de tongriem gesneden BBC-presentator
Quentin Cooper mogen
wetenschappers, journalisten, beleidsmakers en andere deelnemers de meest saillante punten van de afgelopen conferentiedag nog eens te
berde brengen.
Wetenschapper Steffen
bijvoorbeeld vindt dat journalisten eens onderscheid zouden moeten maken tussen
legitieme en niet-legitieme debatten in de wetenschap. Een journalist in het
publiek: ''hoe weet je het verschil tussen die twee?"
''We hebben veel te bepraten", zegt Carl Johan Berglund,
hoogleraar fysiologie aan het Karolinska Instituut in
Stockholm en initiatiefnemer en organisator van de eerste 'pan-Europese'
conferentie over Europese wetenschap en aanpalende zaken. Bijvoorbeeld over EU-Kaderprogramma's, die een groeiend deel van de Europese
onderzoeksfinanciering voor hun rekening nemen. Ook groeit de steun voor een
centrale Europese financieringsinstantie, de European
Research Council, die onderzoek op basis van puur
wetenschappelijke merites moet financieren.
brain drain
Tot de slepende Europese
kwesties die verder op de vierdaagse conferentie in de Zweedse hoofdstad aan
bod komen behoren de brain drain
van Europees wetenschappelijk talent naar de Verenigde Staten, de lage
vertegenwoordiging van vrouwen in de wetenschap, en de nog altijd dalende
belangstelling van jongeren voor onderzoek en techniek.
Om dit soort onderwerpen in breed verband te
kunnen bespreken lanceerde Berglund in 1999 zijn idee
voor een Europese wetenschapsbijeenkomst. De organisatie van wetenschappers EuroScience zag er wel wat in en gaf zijn medewerking en
naam aan het congres.
Als inspiratiebron diende de
jaarlijkse meeting van de American Association for the Advancement of Science (AAAS,
tevens uitgever van het tijdschrift Science) in de Verenigde Staten, waar
jaarlijks in wisselende steden meer dan 6000 wetenschappers, journalisten, beleidsmakers
en andere belangstellenden op afkomen. Inderdaad is ESOF een tamelijk
getrouwe kopie van het uitgebreide vijfdaagse programma van lezingen,
workshops, seminars en discussiepanels van de AAAS.
Net als in de VS zijn, veel vaker dan
beleidskwesties, wetenschappelijke vragen het onderwerp van de presentaties.
Zoals: hoe valt schade door klimaatverandering te voorspellen? Kun je plannen
en gedachten lezen uit hersenscans? Wat is de toekomst van het Europese orgel?
Sprekers in Stockholm lopen uiteen van de Nederlandse Nobelprijswinnaar Gerard 't Hooft (met een
overzichtsverhaal over elementaire deeltjesfysica) tot Rainer
Gerold, directeur bij het Europese directoraat-generaal voor onderzoek. Birger Bergh van de universiteit
van het Zweedse Lund bepleit een terugkeer naar
Latijn als de internationale wetenschapstaal, en dat is serieus bedoeld.
Opvallende afwezige: Eurocommissaris voor Onderzoek Philippe
Busquin.
Hoewel de wetenschap vaak met verve gebracht
wordt, monden nogal wat presentaties uit in klaagzangen over gebrek aan geld,
middelen en aandacht voor de eigen tak van onderzoek. ''We moeten de kunst
afkijken van de Europese agrarische lobby", oppert een specialist in de
conservering van cultureel erfgoed. Recepties, carriereworkshops
en organisatiekraampjes bieden uitgebreide netwerkmogelijkheden.
Het Euroscience
Forum trok zo'n 1800 deelnemers. Ruim de helft -
sprekers, pers en sponsoren - had gratis toegang. ''Bij minder dan duizend
deelnemers zou de zaak mislukt zijn", stelt Berglund
tevreden. De kosten, 1,7 miljoen euro, zijn gedekt door de bijdragen van
tientallen sponsoren, van de Europese Commissie tot zagen- en machinefabrikant Sandvik. Berglund hoopt op
tweeduizend zielen in Muenchen in 2006, op het tweede
forum. Trots is hij op het aantal van driehonderd journalisten die het congres
in Stockholm heeft weten te lokken.
meisjeskoor
Die waren niet allemaal even tevreden. Goed
voor inspiratie maar te weinig nieuws, was een veelgehoorde klacht. Al tijdens
de openingsceremonie, tussen de welkomsttoespraak van de Zweedse
onderzoeksminister en een optreden van een folkloristisch meisjeskoor, begint
de enige persconferentie met nieuws dat de wereld over zal gaan: de ontdekking
van een klein formaat exoplaneet buiten het
zonnestelsel. Veel van de persconferenties die volgen gaan over al gepubliceerd
onderzoek. Ook de reguliere lezingen bevatten vaker inleidingen of overzichten
van vakgebieden dan verse onderzoeksresultaten ''Bij de AAAS-meeting
is het niet veel beter", menen verslaggevers die daar kind aan huis zijn.
Wel lukt het de Amerikanen volgens hen uitstekend om oud nieuws als nieuw te
presenteren.
Behalve de pers wil de organisatie toch ook
vooral een breed publiek bereiken. Dat lukt een beetje. Weliswaar maken vrijwel
geen Stockholmenaren gebruik van de mogelijkheid om
de conferentie op de laatste dag gratis bij te wonen. Maar de wetenschapskermis
in het stadspark trekt veel passanten belanden. Ze mogen plastic maken uit
melk, of hun haren te berge laten rijzen door de statische elektriciteit uit
een Van der Graaff-machine. Ook de mogelijkheid om te
bellen met onderzoekers op een Zuidpoolstation is populair. Meest gehoorde
vraag: ''is het daar niet saai?" (antwoord: ''soms").
Toppunt van wetenschappelijke bekeringsdrang
is de 'Amazing Profmobil',
een ingenieuze kruising tussen een overdekte katheder en een fiets, afkomstig
uit Duitsland. Midden op het centrale Sergelplein,
vaste standplaats voor Stockholmse daklozen en
demonstranten, benut de Zweedse geologe Malin Ringdahl het voertuig voor een publieke les. Terwijl het
motregent, vertelt ze over de Stromboli-vulkaan
in Italie. Een handjevol voorbijgangers kijkt
geamuseerd toe, maar vragen zijn er niet. Ringdahl
blijft er laconiek onder. ''In ieder geval bleven ze even staan kijken."
Deelneemster aan de wetenschapskermis in het Stockholmse stadspark, vorige week gehouden in het kader
van het eerste Euroscience Open Forum.