HEADLINE: Geen nieuws uit Stockholm ; OP EERSTE EUROSCIENCE FORUM KLINKT VEEL GEKLAAG

 

BYLINE: BRUNO VAN WAYENBURG

 

BODY:

 Het eerste Euroscience Open Forum, vorige week in Stockholm en naar beproefd Amerikaans recept, telde 1800 deelnemers. Het publiek reageerde aarzelend. 'Is het niet saai op de zuidpool?'

 GEK WORDT klimaatdeskundige Will Steffen ervan, journalisten die voor hun televisiedebat zo nodig een 'gebalanceerd' verhaal willen, en dus altijd die ene broeikas-scepticus uitnodigen, met een niet-representatieve welles-nietes-discussie tot gevolg.

 Steffen spuwt zijn gal op de 'X-change', het dagelijkse afsluitende uurtje verbaal sparren op EuroScience Open Forum 2004, een bijeenkomst over wetenschap die vorige week in Stockholm plaatsvond. Voorgezeten door de rap van de tongriem gesneden BBC-presentator Quentin Cooper mogen wetenschappers, journalisten, beleidsmakers en andere deelnemers de meest saillante punten van de afgelopen conferentiedag nog eens te berde brengen.

 Wetenschapper Steffen bijvoorbeeld vindt dat journalisten eens onderscheid zouden moeten maken tussen legitieme en niet-legitieme debatten in de wetenschap. Een journalist in het publiek: ''hoe weet je het verschil tussen die twee?"

 ''We hebben veel te bepraten", zegt Carl Johan Berglund, hoogleraar fysiologie aan het Karolinska Instituut in Stockholm en initiatiefnemer en organisator van de eerste 'pan-Europese' conferentie over Europese wetenschap en aanpalende zaken. Bijvoorbeeld over EU-Kaderprogramma's, die een groeiend deel van de Europese onderzoeksfinanciering voor hun rekening nemen. Ook groeit de steun voor een centrale Europese financieringsinstantie, de European Research Council, die onderzoek op basis van puur wetenschappelijke merites moet financieren.

 brain drain

 Tot de slepende Europese kwesties die verder op de vierdaagse conferentie in de Zweedse hoofdstad aan bod komen behoren de brain drain van Europees wetenschappelijk talent naar de Verenigde Staten, de lage vertegenwoordiging van vrouwen in de wetenschap, en de nog altijd dalende belangstelling van jongeren voor onderzoek en techniek.

 Om dit soort onderwerpen in breed verband te kunnen bespreken lanceerde Berglund in 1999 zijn idee voor een Europese wetenschapsbijeenkomst. De organisatie van wetenschappers EuroScience zag er wel wat in en gaf zijn medewerking en naam aan het congres.

 Als inspiratiebron diende de jaarlijkse meeting van de American Association for the Advancement of Science (AAAS, tevens uitgever van het tijdschrift Science) in de Verenigde Staten, waar jaarlijks in wisselende steden meer dan 6000 wetenschappers, journalisten, beleidsmakers en andere belangstellenden op afkomen. Inderdaad is ESOF een tamelijk getrouwe kopie van het uitgebreide vijfdaagse programma van lezingen, workshops, seminars en discussiepanels van de AAAS.

 Net als in de VS zijn, veel vaker dan beleidskwesties, wetenschappelijke vragen het onderwerp van de presentaties. Zoals: hoe valt schade door klimaatverandering te voorspellen? Kun je plannen en gedachten lezen uit hersenscans? Wat is de toekomst van het Europese orgel? Sprekers in Stockholm lopen uiteen van de Nederlandse Nobelprijswinnaar Gerard 't Hooft (met een overzichtsverhaal over elementaire deeltjesfysica) tot Rainer Gerold, directeur bij het Europese directoraat-generaal voor onderzoek. Birger Bergh van de universiteit van het Zweedse Lund bepleit een terugkeer naar Latijn als de internationale wetenschapstaal, en dat is serieus bedoeld. Opvallende afwezige: Eurocommissaris voor Onderzoek Philippe Busquin.

 Hoewel de wetenschap vaak met verve gebracht wordt, monden nogal wat presentaties uit in klaagzangen over gebrek aan geld, middelen en aandacht voor de eigen tak van onderzoek. ''We moeten de kunst afkijken van de Europese agrarische lobby", oppert een specialist in de conservering van cultureel erfgoed. Recepties, carriereworkshops en organisatiekraampjes bieden uitgebreide netwerkmogelijkheden.

 Het Euroscience Forum trok zo'n 1800 deelnemers. Ruim de helft - sprekers, pers en sponsoren - had gratis toegang. ''Bij minder dan duizend deelnemers zou de zaak mislukt zijn", stelt Berglund tevreden. De kosten, 1,7 miljoen euro, zijn gedekt door de bijdragen van tientallen sponsoren, van de Europese Commissie tot zagen- en machinefabrikant Sandvik. Berglund hoopt op tweeduizend zielen in Muenchen in 2006, op het tweede forum. Trots is hij op het aantal van driehonderd journalisten die het congres in Stockholm heeft weten te lokken.

 meisjeskoor

 Die waren niet allemaal even tevreden. Goed voor inspiratie maar te weinig nieuws, was een veelgehoorde klacht. Al tijdens de openingsceremonie, tussen de welkomsttoespraak van de Zweedse onderzoeksminister en een optreden van een folkloristisch meisjeskoor, begint de enige persconferentie met nieuws dat de wereld over zal gaan: de ontdekking van een klein formaat exoplaneet buiten het zonnestelsel. Veel van de persconferenties die volgen gaan over al gepubliceerd onderzoek. Ook de reguliere lezingen bevatten vaker inleidingen of overzichten van vakgebieden dan verse onderzoeksresultaten ''Bij de AAAS-meeting is het niet veel beter", menen verslaggevers die daar kind aan huis zijn. Wel lukt het de Amerikanen volgens hen uitstekend om oud nieuws als nieuw te presenteren.

 Behalve de pers wil de organisatie toch ook vooral een breed publiek bereiken. Dat lukt een beetje. Weliswaar maken vrijwel geen Stockholmenaren gebruik van de mogelijkheid om de conferentie op de laatste dag gratis bij te wonen. Maar de wetenschapskermis in het stadspark trekt veel passanten belanden. Ze mogen plastic maken uit melk, of hun haren te berge laten rijzen door de statische elektriciteit uit een Van der Graaff-machine. Ook de mogelijkheid om te bellen met onderzoekers op een Zuidpoolstation is populair. Meest gehoorde vraag: ''is het daar niet saai?" (antwoord: ''soms").

 Toppunt van wetenschappelijke bekeringsdrang is de 'Amazing Profmobil', een ingenieuze kruising tussen een overdekte katheder en een fiets, afkomstig uit Duitsland. Midden op het centrale Sergelplein, vaste standplaats voor Stockholmse daklozen en demonstranten, benut de Zweedse geologe Malin Ringdahl het voertuig voor een publieke les. Terwijl het motregent, vertelt ze over de Stromboli-vulkaan in Italie. Een handjevol voorbijgangers kijkt geamuseerd toe, maar vragen zijn er niet. Ringdahl blijft er laconiek onder. ''In ieder geval bleven ze even staan kijken."

 Deelneemster aan de wetenschapskermis in het Stockholmse stadspark, vorige week gehouden in het kader van het eerste Euroscience Open Forum.