HEADLINE: Kustblokken ; NIEUWE BETONKRUIZEN WEERSTAAN GOLFSLAG
HET BEST
BYLINE: BRUNO VAN WAYENBURG
BODY:
Deining in golfbrekerland. Wie dacht dat het
golfwerende blok beton wel zo'n beetje uitontwikkeld
was, komt bedrogen uit. Het X-bloc ziet er toch weer anders uit dan zijn
voorgangers.
HET BETONBLOK, ontworpen door ingenieursbureau
Delta Marine Consultants (DMC) in Gouda, heeft de vorm van een X, met door het
hart een vierkante balk. Daardoor haken de blokken beter in elkaar, is het
idee. En door die inherente stabiliteit is er minder beton nodig per strekkende
meter golfbreker. ''Bovendien," zegt Bas Reedijk, hoofd van de
ontwerpafdeling bij DMC en bedenker van het ontwerp, ''zijn onze blokken veel
gemakkelijker te plaatsen dan de voorganger, de Accropode."
Dit Franse betonblok geldt nu nog als de
standaard, het eindpunt van een lange evolutie, die
ooit begon met op elkaar gestapelde natuurstenen. Het nadeel daarvan is dat
ettelijke meters hoge golven de stenen gewoon kunnen
wegspoelen. Om zulke golven te weerstaan liggen in Nederland dus hier en daar
meters hoge betonnen kubussen, bijvoorbeeld bij de Deltawerken.
Internationaal kwam in de jaren zeventig de
elegantere 'Dolos' op, een haltervormig stuk beton. Bij zorgvuldig
plaatsen vormen ze een in elkaar gehaakt netwerk, waardoor ook de grootste
golven er bijna geen vat op hebben. Voor Reedijk op tafel ligt een model-Dolos.
''Hij is, zoals je ziet, nogal slank", zegt hij, ''en dus breekbaar."
Dat bleek ook toen eind jaren zeventig een zware storm een splinternieuwe
Portugese Dolos-golfbreker totaal verwoestte.
De tijd was rijp voor de Accropode, het
robuuste aambeeld-achtige ontwerp van het Franse bedrijf Sogreah. Steviger, en
je hoeft er maar een laag van te leggen om de ondergrond te beschermen. ''Het
nadeel is: het plaatsen ervan komt nogal precies", zegt DMC-ingenieur Van
den Berge, ook van het X-bloc-team. ''Ingenieurs van Sogreah komen controleren
of hun blokken wel goed in elkaar haken. Als het niet goed is, moet het
over", weet hij. Behalve dat dat tijd en geld kost, zegt Reedijk, hebben
aannemers er een hekel aan om op de vingers gekeken te worden. Maar aangezien
tientallen andere golfbrekerblokontwerpen nooit zijn doorgebroken, hebben de
Fransen de facto een monopolie.
modelletje
DMC's nieuwe pretendent, het X-bloc, haakt in
elkaar ongeacht de orientatie. ''We hebben uit een kubus aan alle kanten happen
genomen", verklaart Reedijk, wijzend op een modelversie op tafel. ''De
onze heeft meer symmetrie. Aan iedere kant zitten punten." De vorm zag
anderhalf jaar geleden voor het eerst het licht als een houten modelletje. ''Gewoon
thuis in mijn schuur gemaakt." Toen deze vorm wel geschikt leek, volgden
computerberekeningen en uitgebreide tests in het Waterloopkundig Laboratorium
van de TU Delft. Golfbrekers met vier centimeter grote X-blocs bleven goed
overeind onder golven van wel achttien centimeter.
Overigens kunnen de blokken in werkelijkheid
wel afemetingen hebben van vier meter hoog. ''We rekenen met dimensieloze
grootheden", verklaart Van den Berge. Dat wil zeggen: de
proefomstandigheden worden gekarakteriseerd door een verhouding van dichtheden
van water en beton, afmetingen en golfgrootte, die onafhankelijk is van de
gebruikte meeteenheden. Het is daardoor gemakkelijk de proefresultaten op te
schalen naar een levensgrote golfbreker, zolang daarvoor dezelfde verhouding
maar geldt een gebruikelijke werkwijze in de waterloopkunde. ''In de praktijk
heeft men daar vertrouwen in", aldus Van den Berge. Wel gebeurden
valproeven met X-blocs van ware grootte. Pas bij een val van vier meter hoogte,
zo bleek, gingen ze aan gruzelementen.
Op grond van deze proeven spiegelt DMC 10 tot
40 procent minder betongebruik voor. Reedijk: ''Op de totale kosten is dat zo'n 5 tot 10 procent, hebben we uitgerekend. En een grote
golfbreker kost toch al gauw 200 miljoen euro."
Behalve op zuinigheid hopen de
golfbrekeruitvinders ook in te spelen op de Nederlandse reputatie op
waterbouwgebied. ''Eigenlijk was het wat genant dat het monopolie in Franse
handen was", vindt Van den Berge. De Fransen hebben nog
niet gereageerd, al komen ze wel vaak langs op de X-bloc-website, zo valt te
raden uit de bezoekersstatistieken. Van den Berge: ''Bovendien hebben
zij nu ook opeens een website, en een afspraak over een mogelijk gezamenlijk
project hebben ze zonder reden afgezegd."
octrooi
Voorlopig zijn er in Gouda overigens alleen
nog verkennende contacten met aannemers waar Reedijk en Van den Berge weinig
over kwijt willen. ''Dat brengt concurrenten maar op ideeen", zegt Van den
Berge. ''En daar praten we soms ook mee." Maar de markt voor grote
golfbrekers is behoorlijk, zo verzekeren zij. De Accropode ligt bijvoorbeeld al
op 140 golfbrekers over de hele wereld. DMC gaat geen betonblokken over de hele
wereld verschepen. Klanten kopen gebruiksrechten van het octrooi, advies bij
het gebruik, en tekeningen van de bekistingen waarin ze het blok zelf kunnen
storten.
''Wij zijn niet ongenegen dit ontwerp toe te
passen, als de opdrachtgever het aandurft", zegt Jelle Olthof,
hoofdingenieur van de ontwerpafdeling kust- en oeverwerken van Boskalis.
Aanbestedingen voor golfbrekers komen hoogstens eens per jaar langs bij zijn
afdeling, maar de moeilijkheden bij het plaatsen van blokken kent hij maar al
te goed. ''En hoe meer ontwerpen er zijn, hoe beter. Dan kun je de leveranciers
ook een beetje tegen elkaar uitspelen."
Betonblokken in de vorm van een X, toegepast
in een golfbreker, haken beter ineen dan de bestaande modellen.
Pas bij een val van