ZWAVELZUUR BEDREIGT HET SCHEEPSWRAK VAN DE ZWEEDSE WASA

(Bruno van Wayenburg)

Het hout van het wrak van het in 1628 gezonken Zweedse oorlogsschip Wasa

bevat hoge concentraties puur zwavel die dreigen te oxideren tot

sulfaten, waaronder zwavelzuur. Die kunnen het wrak ernstig beschadigen.

Dat melden Zweedse wetenschappers (Nature, 21 febr) na onderzoek van

diverse monsters uit de massieve eikenhouten scheepsbalken met een reeks

röntgenanalyse-technieken.

In totaal zit er in de eikenhouten scheepsbalken tussen 0,2 en 4% zwavel:

genoeg voor vijf ton zwavelzuur. Op meer dan zeshonderd plaatsen in het

wrak is de zuurgraad al lager dan pH 2. Het zuur kan het cellulose van

het deels vergane hout ernstig aantasten. Ook de kristallisatie van

sulfaten kan het hout beschadigen.

De Wasa, een Zweeds prestigeproject gebouwd door een Nederlandse

scheepsbouwer, kapseisde en zonk in 1628 onmiddellijk na de tewaterlating

in de haven van Stockholm. In 1961 werd het wrak relatief onaangetast

geborgen. Dat was te danken aan het lage zuurstofgehalte van het

havenwater, waarin hout verterende micro-organismen slecht gedijen.

De Wasa was het eerste scheepswrak dat geconserveerd werd door het te

impregneren met niet-vluchtige polyethyleenglycolen. Die vervangen het

water in het hout, en voorkomen dat het krimpt door verdamping. Zeventien

jaar besproeien en negen jaar drogen waren nodig voordat het schip in

1990 in een museum tentoongesteld kon worden.

Maar deze behandeling bood geen weerstand tegen de opbouw van sulfaten

door oxidatie van zwavel. Deze stof is volgens de onderzoekers

vermoedelijk het product van de oxidatie van zwavelwaterstof

(rotte-eierenlucht), dat op zijn beurt afkomstig is van bacteriën die

zich voedden met sulfaten in het havenwater. Na de berging en de

conserveringsbehandeling worden de sulfaten niet meer omgezet door

bacteriën, en hopen ze zich op.

De schadelijke oxidatie van zwavel wordt nog gekatalyseerd door de

aanwezigheid van 8500 ijzeren nagels die de volledig weggeroeste

oorspronkelijke nagels vervangen. Volgens de onderzoekers moeten al deze

nagels vervangen worden, om het schip voor verval te behoeden. De

onderzoekers hopen op nieuwe conserveringsmethoden om het zwavel te

verwijderen, of ze moeten het ijzer zijn katalyse-eigenschappen ontnemen,

zonder het cellulose van het hout aan te tasten.